Legitymizacja artystyczna plakatu w PRL 1944-1968 - ebook

Czy plakat jest dziełem sztuki, a jego autor artystą? Jeśli tak, to co lub kto o tym decyduje? Chodzi o formę plakatu, jego estetykę, a może wykształcenie autora lub zdanie krytyków bądź marszandów? Czy plakat na wystawie to już dzieło sztuki czystej, czy tylko wizytująca muzeum sztuka ulicy? W jaki sposób polski plakat – będący swobodną, ekspresyjną formą graficzną, powiązaną z zachodnią sztuką nowoczesną i przekraczającą granice pomiędzy grafiką a malarstwem – zdobył tak znaczącą pozycję artystyczną w komunistycznej Polsce, gdzie sztuka podlegała cenzurze i propagandowym wytycznym partii? 

Katarzyna Matul zabiera nas w złożony i fascynujący świat wzajemnych powiązań i relacji pomiędzy sztuką a polityką, które rzucają nowe światło na fenomen artystyczny nazywany powszechnie „polską szkołą plakatu”. Legitymizacja artystyczna plakatu w PRL to jej doktorat, obroniony w 2018 roku na Uniwersytecie w Lozannie. Jest pokłosiem badań Autorki w nieanalizowanych wcześniej archiwach publicznych i prywatnych oraz pierwszą w historiografii naukową analizą polskiego plakatu z punktu widzenia kilku uzupełniających się perspektyw: krytyki artystycznej, wystawiennictwa oraz szkolnictwa artystycznego w kontekście nowej konfiguracji przestrzeni politycznej PRL z jej ideologią, polityką kulturalną, gospodarką pozbawioną wolnego rynku, specyficzną sytuacją artstyczną oraz międzynarodowymi napięciami zimnowojennymi.

*

Praca Katarzyny Matul pozwala na stworzenie modelu badań nad plakatem nie tylko w Polsce, ale i poza jej granicami.

prof. Philippe Kaenel, Uniwersytet w Lozannie

Katarzyna Matul - historyczka sztuki, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, była kuratorka Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie, stypendystka Swiss National Foundation, w 2018 roku na Uniwersytecie w Lozannie obroniła doktorat Legitymizacja artystyczna plakatu w PRL: praktyki, dyskursy i instytucje (1944–1968). Zajmuje się badaniem sztuki i projektowania graficznego po 1945 roku w perspektywie historii sztuki, historii społecznej i kulturowej oraz socjologii sztuki. Autorka książek: Jak to było możliwe? O powstawaniu Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie (Universitas, 2015), De la résistance à l'autonomie, L'affiche polonaise face au réalisme socialiste 1944–1954 o polskim plakacie socrealizmu (Szwajcarskie Wydawnictwa Akademickie Alphil, 2023) oraz Légitimation artistique de l’affiche en République populaire de Pologne 1944–1968 (Presses universitaires de Rennes, 2025).

Z „polską szkołą plakatu” kojarzonych jest wielu artystów, między innymi Tadeusz Trepkowski, Henryk Tomaszewski, Józef Mroszczak, Jan Lenica, Wojciech Fangor, Wojciech Zamecznik i Roman Cieślewicz. Status plakatu jako dzieła sztuki wydają się zgodnie potwierdzać zarówno eksperci, jak i laicy. Wystarczy przejrzeć liczne publikacje, albumy, artykuły prasowe i teksty w katalogach, w których często powracają słowa takie jak „sztuka” czy „dzieło sztuki”. O nobilitacji tego środka ekspresji świadczą też niezliczone wystawy polskiego plakatu w kraju i za granicą. Ich zwieńczeniem były: organizacja Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie w 1966 roku oraz utworzenie dwa lata później Muzeum Plakatu w Wilanowie.

Fragment książki